Dobojska tvrđava “Gradina” važno je kulturno-istorijsko nasljeđe Republike Srpske, ali je za pun turistički potencijal neophodna njena konzervacija i rekonstrukcija, kojima treba da prethode arheološka iskopavanja, izjavio je Srni viši kustos arheolog u dobojskom Regionalnom muzeju Aleksandar Jašarević.
Jašarević je naveo da na području BiH nema mnogo istorijskih objekata koji su u upotrebi od 14. vijeka, ističući da su dodatna arheološka istraživanja na dobojskoj tvrđavi neophodna kako bi se definisalo koja faza će se konzervirati i rekonstruisati s obzirom na to da se na relativno malom lokalitetu ove tvrđave može vidjeti njen arhitektonski razvoj od 14. do 19. vijeka.
“Na osnovu dosadašnjih istraživanja, tvrđava `Gradina` je podignuta sredinom 14. vijeka kao rezidencijalni objekat. Koncept je utvrđeni dvorac lokalnog vlastelina izgrađen na dominantnoj poziciji, sa dvije kule i jednim objektom”, kaže Jašarević.
NA SJEVRENOM DIJELU LOKALITETA MOŽDA IMA JOŠ OBJEKATA IZ SREDNJEG VIJEKA
On je naveo da su tokom ovogodišnjeg istraživanja uočili da je uz sjeverni zid postojao još jedan pravougaoni objekat koji potiče iz srednjeg vijeka, čiji su manji dio otkrili, a na kojem se nalazi kula iz mlađeg perioda.
“Da li je riječ o manjoj palati ili ekonomatu definisaće se nakon proširenja istraživanja sjevernog dijela lokaliteta, što ukazuje na postojanje dodatnih objekata iz perioda srednjeg vijeka”, rekao je Jašarević.
Ukazujući na istorijske okolnosti koje su uticale na arhitekturu i sadašnji izgled “Gradine”, on pojašnjava da je tvrđava krajem 15. vijeka, širenjem Osmanskog carstva, predata pod kontrolu Turcima, koji su je proširili u formi vojno-odbrambene fortifikacije prema Ugarskoj, čime gubi dotadašnji rezidencijalni karakter.
“Dakle, u 15. i 16. vijeku dobija tabije i prilagođava se vatrenom oružju i topovima”, kaže Jašarević.
Nakon što su Požarevačkim mirom iz 1718. godine Turci vratili tvrđavu od Ugarske, počinju izgradnju njenog donjeg dijela dok se istovremeno gornji dodatno utvrđuje.
“Na tvrđavi kakvu danas vidimo nalaze se arhitektonske konture prvog dijela 17. vijeka sa ukomponovanom arhitekturom srednjovjekovne tvrđave, što je fascinantno, jer se na malom prostoru vidi tristogodišnji razvoj rezidencijalne i vojne arhitekture”, kaže Jašarević.
PRONAĐENI PREDMETI IZ 14. VIJEKA
Na ovom lokalitetu pronađeni su i brojni predmeti koji datiraju iz perioda od 14. do 19. vijeka.
“Najbolji nalaz za datiranje je naoružanje. Imamo i dijelove segmentnog lameralnog srednjovjekovnog oklopa koji je pronađen tokom iskopavanja 2015. godine. Pronađeni su i luksuzna trpezna keramika, fragmenti stakla koji potiču iz Venecije, keramika iz Male Azije, bronzani predmeti, odnosno sve ono što je koristila vojna posada i bogatiji stalež”, rekao je Jašarević.
POTREBNA KONZERVACIJA I REKONSTUKCIJA
On je ukazao na to da tvrđava danas nije u zavidnom stanju i da na njoj ne bi mogli da budu organizovani turistički sadržaji i manifestacije sa velikim brojem posjetilaca.
Prema njegovim riječima, od 1970. godine gotovo da ništa nije rađeno na konzervaciji izuzev pojedinih radova koji su upitni i koje treba ukloniti.
On podsjeća da je dobojski Regionalni muzej 2016. godine podnio zahtjev za uklanjanje betonskog bunkera iz Drugog svjetskog rata Republičkom zavodu za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Srpske, koji je izašao u susret i dao dozvolu, ali bunker nije uklonjen.
“Gornji dio grada je statički u dobrom stanju. Veći objekti, poput kule, tabije i barutane su fundirani na stijeni, imaju debele, široke zidove i jako su stabilni. Na njima se, uz minimalne intervencije, može raditi rekonstrukcija”, naveo je Jašarević.
S druge strane, kaže on, zidovi su dosta statički poremećeni i došlo je do urušavanja na istočnom bedemu, a prostor preuzima vegetacija, što zahtijeva znatna ulaganja da bi se tvrđava sačuvala od daljeg propadanja.
Jašarević ističe da je tvrđava “Gradina” najvidljiviji spomenički kompleks u gradu i da je društveni interes da se uradi konzervacija i rekonstrukcija kojima treba da prethode arheološka iskopavanja, kako bi se definisalo koja faza će se konzervirati.
On je kao cilj naveo da se rekonstruišu i najstariji srednjovjekovni dijelovi tvrđave jer se prilikom konzervacije šezdesetih godina prošlog vijeka oslanjalo samo na period 17. vijeka, odnosno na elemente koji su bili poznati iz gravura 18. i 19. vijeka.
Tvrđava bi nakon obnove imala potpuno novi izgled u odnosu na postojeći, i to sa dvije kule visoke oko 20 matara, jednom od 10 metara, te višim bedemima.
“Riječ je o impozantnom objektu. Glavna donžon kula je očuvana u visini od četiri metra, što je samo prizemlje, s obzirom na to da su kule tog perioda imale još četiri sprata sa visinom od oko 20 metara, sa međuspratnim prostorom, te krovom, kruništem”, naveo je Jašarević.
On kaže da se, uz neophodna finansijska sredstva i logistiku, radovima treba pristupiti fazno i u kontinuitetu, jer su utvrđenja, uz stećke, najbolje očuvana i najznačajnija kulturno-istorijska baština Republike Srpske.
Jašarević negira da se u okviru kompleksa tvrđave nalaze podzemni tuneli vojne namjene, čije je postojanje kod građana na nivou mita, te pojašnjava da je riječ o malim vještačkim ukopanim pećinima i tunelima, od kojih je najduži 15 metara, čija je funkcija bila da se skladišti kvarljiva roba.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici i X nalogu.
Čitaoci reporteri
Podjelite sa ostalim našim čitaocima ono što svakodnevno vidite, sa čime se susrećete, vaše utiske sa putovanja, neobične sutuacije kojima ste prisustvovali i zabilježili ih svojim foto-aparatom tokom ljetovanja, zimovanja, izleta... Pišite nam na našu email adresu:
