Kada je Vlada Republike Srpske, krajem januara, odlučila da minimalna plata za 2025. godinu bude od 900 do 1.300 KM, u zavisnosti od stručne spreme radnika, u mnogim preduzećima su se bacili u lov na "rupe u zakonu", kako bi legalno zakinuli radnike.
Tako tvrde brojni sindikalci i poznavaoci lokalnih ekonomskih prilika, a da u ovom narativu ima istine potvrđuju statistike o obrazovnoj strukturi radnika u Srpskoj, te o platama nakon što je povećan minimalac.
Podaci koje je iznio Savez sindikata RS potvrđuju da prosječna neto plata u Republici Srpskoj isplaćena u februaru 2025. godine iznosi 1.475 KM i veća je za 41,00 KM ili samo 2,9 % nominalno, odnosno za 2,0% realno, u odnosu na prosječnu neto platu isplaćenu u januaru 2025.
I tu ne bi bilo ništa čudno, da se u januaru, u pravilu, nisu uplaćivale decembarske plate, dakle plate koje su obračunavane “po starom minimalcu”, a u februaru smo imali isplate januarskih plata, gdje je minimalna plata morala biti u skladu sa Odlukom Vlade RS.
Po “novom”:
- Minimalac za nekvalifikovane radnike iznosi 900 KM
- Za kvalifikovane radnike – 950 KM
- Za radnike sa četvorogodišnjom srednjom školom – 1.000 KM
- Za radnike sa višom školom ili fakultetom – 1.300 KM
Dakle, porast plata je morao biti mnogo značajniji od mršavih 2,9 %, osim… ako je većina zaposlenih u Srpskoj neškolovana i polupismena.
A da li je baš tako? Evo šta o tome kažu podaci Zavoda za statistiku Republike Srpske.
Prema najnovijim podacima Zavoda, iz posljednjeg kvartala 2024. godine, u Republici Srpskoj je bilo 246.001 zaposlenih radnika u poslovnim subjektima.
- Najbrojniji su radnici sa završenom srednjom školom: 120.509 (više od 50%)
- Potom oni sa višom i visokom školom: 75.727 (skoro 31%)
- Najmanje je nekvalifikovanih i polukvalifikovanih: 13.960 (nešto manje od 6%)
Kako je onda moguće da je porastom minimalca za visokoobrazovane i srednjoškolce, prosječna plata porasla za manje od 3%?
Ukupna prosječna plata od 1.475 KM je varljiva, jer je daleko veća od medijalne plate, one koju prima većina zaposlenih. Prosjek podiže manjina najplaćenijih u finansijskom sektoru, gdje je plata u februaru bila 1.896 KM.
Sa druge strane, prema podacima Saveza sindikata RS:
- U prerađivačkoj industriji plata porasla za svega 0,4 %
- U trgovini povećana za svega 27 KM ili 1,3%
– I dalje postoji zloupotreba instituta najniže plate od strane poslodavca. Javljali su nam se radnici koji nisu članovi sindikata, sa žalbama da se mijenjaju sistematizacije, kako bi se radnicima smanjila prava, odnosno kako bi im mogli isplaćivati manju minimalnu platu. Koliko je ta praksa raširena, ne mogu vam tačno reći, još uvijek nemamo podataka o tome – izjavila je Božana Radomir, viša stručna saradnica za ekonomska pitanja u Savezu sindikata RS.
Ona dodaje da bi rješenje bilo propisivanje platnih razreda, ali i definisanje standarda po kojima se određuje ko može obavljati koji posao.
– Jasno je da rukovalac teškim mašinama ne može biti nekvalifikovani radnik, ali ima slučajeva da oni primaju minimalne plate propisane za NK radnike – ističe Radomir.
Nekoliko čitalaca za Srpskainfo svjedočilo je da su im, nakon povećanja minimalca, ponuđeni ugovori sa nižim stepenom obrazovanja:
– Taman sam se obradovao da ću imati sigurnih 1.300 KM osnovne plate, međutim uslijedio je hladan tuš. Šefovi su mi rekli da ono što ja radim, može raditi i tehničar i ponudili mi da potpišem ugovor sa srednjom školom – svjedoči jedan iskusni inženjer sa višom školskom spremom.
Razlika u obrazovanju – jedan stepen. Razlika u minimalcu – 300 KM.
Vlada omogućila zloupotrebe
Pravnici sa kojima smo razgovarali ističu da je Vlada RS ostavila prostor za manipulacije prilikom donošenja Odluke o minimalnoj plati.
Naime, u Odluci se navodi:
“Najniža plata za poslove za čije obavljanje se zahtijeva najmanje stečeno više obrazovanje iznosi 1.300 KM neto.”
Ključna riječ je – “najmanje”.
Isti princip važi i za kvalifikovane i srednjoškolce, pa poslodavci mogu vlastitim aktima odrediti da je za određeni posao – dovoljna “najmanje srednja škola”, iako ga obavlja visokoobrazovana osoba.
Čitaoci reporteri
Podjelite sa ostalim našim čitaocima ono što svakodnevno vidite, sa čime se susrećete, vaše utiske sa putovanja, neobične sutuacije kojima ste prisustvovali i zabilježili ih svojim foto-aparatom tokom ljetovanja, zimovanja, izleta... Pišite nam na našu email adresu:
Trenutno stanje na graničnim prelazima donosi Auto-moto savez Republike Srpske
Stanje na graničnim prelazima možete pratiti UŽIVO i putem aplikacije za Android Auto-moto saveza Republike Srpske!
